Een veel gebruikt model binnen coaching en NLP is het model van de logische niveaus. Dit is een handig model om inzichtelijk te krijgen waar het echte probleem zit. Ook kun je het gebruiken om inzicht te krijgen in jouw eigen wereldmodel, of dat van een ander. Waarom doe je wat je doet? Welke overtuigingen zitten er achter? Ligt de uitdaging in het gedrag of is er iets anders waardoor het gedrag ontstaat? Dit model is ontwikkeld door Robert Dilts, op basis van de ‘steps into an Ecology of Mind’, van Gregory Bateson.
Als je vaardigheden, je gedrag en je omgeving overeenkomen met wat je op de hoogste niveaus nastreeft, dan noemen we dat ook wel ‘alignment’. Dit betekent dat alle niveaus elkaar ondersteunen en op een positieve manier samenwerken.
Dit model kun je gebruiken om:
- In coaching of om bij jezelf te identificeren op welk niveau de huidige obstakels liggen en te zoeken naar oplossingen. Meestal ligt het echte probleem/uitdaging op een ander (hoger) niveau, dan wat iemand specifiek benoemd.
- Doelen te stellen / een visie te creëren voor waar je naartoe wilt, op een manier die verder gaat dan slechts externe, materiële doelen. Wanneer je doelen stelt op het gebied van missie, identiteit, waarden, overtuigingen, vaardigheden, gedrag en omgeving dan omvat je hiermee een aantal fundamentele aspecten van het leven.
- In een gesprek meer rapport te creëren. Je wilt op dezelfde golflengte met iemand komen, zodat er meer verbinding ontstaat. Wanneer iemand spreekt over waarden (wat ik echt belangrijk vind in het leven vind is integriteit…) en jij reageert met een opmerking over omgeving (wist je trouwens dat de melk deze week in de aanbieding is…?), dan loop je kans op een flinke mismatch.
Ook gebruiken we dit model in de NLP Practitioner opleiding als een kapstok voor praktisch alles wat je gaat leren. Veel NLP technieken zijn erop gericht om te werken met één van de verschillende Logische Niveaus. We gaan zelfs hele dagen aan de slag met bijvoorbeeld Waarden, Overtuigingen & Gedrag (gewoontes).
Liever kijken dan lezen? In deze video legt Rutney je uit hoe de Logische Niveaus eruit zien en hoe je dit kunt gebruiken. Wanneer de video niet werkt kun je de video via deze link bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=GuoCye07TxM
Wetten voor de Logische Niveaus van Bateson
Bateson heeft de volgende drie wetten voor de Logische niveaus beschreven:
- De inhoud op een hoger niveau organiseert de inhoud op onderliggende niveaus. Bijvoorbeeld, wanneer je als missie hebt mensen inspireren, zorgt dat ook voor bepaalde overtuigingen, waarden en gedrag.
- Verandering op een lager niveau kan zorgen voor verandering op een hoger niveau. Wanneer jij 3 keer in de week gaat sporten (niveau van gedrag), krijg je misschien ook de overtuiging dat je een sporter bent.
- Verandering op een hoger niveau zorgt automatisch voor verandering op alle lagere niveaus. Meestal zit de oplossing van een probleem nooit op het niveau wat we in eerste instantie denken, of wat een coachee bijvoorbeeld aangeeft. Bijna altijd ligt het echte probleem op een hoger, ander niveau.
Missie
Het niveau van missie gaat over het bereiken van een hoger doel. Wat is de contributie die jij wilt leveren? Wat zou je graag willen achterlaten wanneer je er niet meer bent? Waartoe ben je hier op aarde?
Het niveau van missie is vaak verbonden met spiritualiteit & zingeving. Iedere persoon heeft de vrijheid om hier een eigen invulling aan te geven. Ook kan het formuleren van één globale levensmissie nogal intimiderend zijn. Daarom adviseren we wel eens om kleiner te beginnen, met bijvoorbeeld een jaarthema (dit jaar staat voor mij in het teken van…).
Identiteit
We hebben allemaal van binnen een concept gevormd van wie we zijn. Wat voor persoonlijkheid we hebben. Wat we wel of niet waard zijn. Waar we wel of niet goed genoeg voor zijn. Dit concept wordt ook wel ons zelfbeeld genoemd. Overtuigingen op identiteitsniveau beginnen dan ook vaak met ‘Ik ben…’. Bijvoorbeeld: Ik ben een harde werker, of ik ben een slechte vriendin.
De grootste drang van het menselijk brein is om onze realiteit consistent te houden met ons zelfbeeld. Dit betekent dat we er in ons gedrag vaak (onbewust) alles aan doen om ons zelfbeeld in stand te houden.
Zo zal je, wanneer je gelooft dat je niet goed genoeg bent voor jouw partner, (vaak onbewust) de relatie beginnen te saboteren. Terwijl wanneer je gelooft dat je wél goed genoeg bent voor deze persoon, het zomaar zou kunnen dat je obstakels die onmogelijk lijken weet te overwinnen om toch samen te kunnen zijn.
Waarden
Jouw persoonlijke waarden zijn de dingen die jij het meest belangrijk vindt in het leven.
Wanneer we bij waarden werkelijk tot de kern komen, komen we uiteindelijk altijd bij emoties terecht. Alles wat we belangrijk vinden in het leven, is namelijk te herleiden tot de emotie die het ons brengt.
Daarom zeggen we ook wel eens dat onze belangrijkste waarden de emoties zijn waar we het meest naar verlangen in het leven. Hierbij kan je denken aan dingen zoals vrijheid, passie, liefde, veiligheid, integriteit, eerlijkheid, verbinding, spiritualiteit, gezondheid, zorgzaamheid etc.
Overtuigingen
Wat geloof je? Hierbij kun je denken aan wat je gelooft over liefde, gezondheid, succes, je carrière etc. Een overtuiging kan bijvoorbeeld zijn alle leuke mannen/vrouwen zijn bezet.
Overtuigingen zijn gedachten. Alleen niet alle gedachten zijn vanzelf overtuigingen. Een gedachte wordt pas een overtuiging wanneer we er een gevoel van zekerheid bij ervaren. Bij sommige overtuigingen ervaren we enorm veel zekerheid (de zon komt morgen op), terwijl we bij andere overtuigingen minder zekerheid ervaren (soms geloof ik A, soms geloof ik B). Als jij gelooft dat alle vrouwen vreemdgaan bijvoorbeeld, kan het zomaar zijn dat je meer wantrouwen ontwikkeld. Ook zal je brein steeds op zoek gaan naar bewijs hiervoor, want jouw brein wil jouw realiteit matchen met wat jij gelooft. Hierdoor trek je steeds relaties aan met vrouwen die daadwerkelijk vreemdgaan.
Overtuigingen noemen we ook wel onze regels voor het leven, omdat ze grotendeels bepalen wat we wél en niet doen.
Vaardigheden
Vaardigheden gaan over wat je wél en niet kan. Hierbij kun je denken aan fietsen, lopen, praten, zwemmen etc. Ook tijdens de NLP opleidingen zul je diverse verschillende nieuwe vaardigheden aanleren.
Veel uitdagingen presenteren zich op het niveau van vaardigheden. Bijvoorbeeld wanneer een ondernemer geen klanten heeft en zegt “ik kan gewoon niet verkopen”, dan gaat dit over een vaardigheid. Echter, er kan meer aan de hand zijn. Het gebrek aan deze vaardigheid kan namelijk samenhangen met bijvoorbeeld identiteit (Ik ben gewoon niet sociaal genoeg om te kunnen verkopen) , of met een specifieke overtuiging (een goed product hoef je niet te verkopen, dat verkoopt zichzelf). De oplossing zou hier dus kunnen bestaan uit een combinatie van het werken met zelfbeeld & overtuigingen en daarnaast het aanleren van de benodigde vaardigheden. Om hetzelfde voorbeeld te gebruiken. Je wilt de nieuwe identiteit creëren van ‘Ik ben een goede verkoper’, terwijl je tegelijkertijd werkt aan het ontwikkelen van de vaardigheid van verkopen.
Gedrag
Gedrag gaat over wat je doet. Hierbij kun je denken aan alles wat je bij iemand zou kunnen waarnemen met een videocamera. Het kan gaan over gewoontes, gebaren, een manier van praten, etc. Obstakels op het niveau van gedrag zijn vaak gewoontes. Zoals “elke keer wanneer ik thuiskom, dan plof ik neer op de bank en pak ik direct een zak chips.”
Onze gewoontes noemen we ook wel eens de bouwstenen van onze dag. Wanneer onze dag gunstige gewoontes bevat, dan is de kans groot dat het een succesvolle dag zal worden. Vanuit een NLP bril kijken we niet alleen naar wat iemand doet, maar vooral ook naar hoe iemand doet wat hij/zij doet.
Omgeving
Omgeving gaat over alles buiten jezelf. Het huis waar je in woont, je woonplaats, de supermarkt om de hoek, je telefoon, de mensen waar je mee omgaat, etc. Obstakels op het niveau van omgeving kunnen zijn de straat waar ik woon is somber en grauw, in de supermarkt om de hoek verkopen ze alleen maar ongezond eten, mijn telefoon trilt voortdurend terwijl ik aan het werk ben waardoor ik afgeleid raak.
Echter, de meeste invloed komt vaak vanuit de mensen waar je mee omgaat. Een obstakel hierin kan bijvoorbeeld zijn Mijn vrienden / familie geloven niet in mijn ambities als ondernemer.
De verschillende niveaus gebruiken
Het is de uitdaging om, wanneer je met iemand in gesprek bent, of wanneer je jezelf wilt coachen op welk niveau dan ook, te achterhalen op welk niveau van de Logische Niveaus het echte probleem ligt. Als je weet dat het bijvoorbeeld om een vaardigheid gaat, kun je daar gemakkelijk iets aan doen door een nieuwe vaardigheid te leren. Als het gaat om een overtuiging, dan is het interessant om te kijken wat een meer helpende overtuiging kan zijn voor deze persoon en hoe hij of zij dit kan veranderen. Als je iets op een hoger niveau aanpakt, heeft het invloed op alle onderliggende niveaus. Bijvoorbeeld als je als missie hebt dat je mensen wilt inspireren, dan heb jij over jezelf te geloven (identiteitsniveau) dat je een inspirator bent en dat jij dus in staat bent om mensen te inspireren. Dat anderen op jou zitten te wachten. Als waarden heb je waarschijnlijk impact maken, of van betekenis zijn. Misschien ook authenticiteit en verbinding. Daarnaast zul je bijvoorbeeld andere vaardigheden leren, zoals succesvol spreken of schrijven, om ook daadwerkelijk anderen te kunnen inspireren.
